Terapi gündelik dilde psikoterapi ile eşanlamlı kullanılan bir terimdir. Psikoterapi (konuşma terapisi), bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşarak sağlıksız duygu, düşünce ve davranışları tanımlamanıza ve değiştirmenize yardımcı olmayı amaçlayan çeşitli tedavi teknikleridir. Psikoterapi, stres ve ilişki sorunlarından psikiyatrik bozukluklara kadar birçok farklı soruna yardımcı olur.
Psikoterapi, psikolog veya psikiyatrist gibi eğitimli, lisanslı bir ruh sağlığı uzmanı tarafından yapılır. Daha verimli, işlevsel ve tatminkar olmak için size ve/veya ailenize destek, eğitim ve rehberlik sağlar. Psikoterapi, ilaç tedavisi veya diğer terapilerle birlikte veya tek başına bir tedavi olarak kullanılır.
Psikoterapi, danışmanlık ve terapi arasındaki farklar nelerdir?
Çoğu yerde “psikoterapi”, “danışmanlık” ve “terapi” kelimelerini birbiri yerine kullanılırız. Her ne kadar insanlar sıklıkla “terapiyi” “psikoterapinin” kısaltılmış versiyonu olarak kullansalar da (ki bu doğru bir ikamedir), psikoterapinin özellikle zihinsel, duygusal ve davranışsal sorunlarla ilgilendiğini belirtmek gerekir. Konuşma terapisi , fizyoterapi, hidroterapi, radyasyon terapisi gibi çeşitli tedavi ve iyileştirme uygulamaları için de “terapi” kavramı kullanılır.
Danışmanlık genellikle evlilik veya aile sorunları gibi belirli bir durumu veya bir semptomu hedef alan kısa bir tedavidir. Psikoterapi ise genellikle birinin sorunları hakkında daha fazla bilgi edinmeye veya psikiyatrik sorunlarını çözmeye çalışan daha uzun vadeli bir tedavidir. Terimleri birbirinin yerine kullanmakta sakınca yoktur.
Psikoterapi türleri nelerdir?
Ruh sağlığı uzmanları çeşitli psikoterapi türleri kullanır ve birçok profesyonel belirli türlerde uzmanlaşır. Terapi türünün seçimi sizin özel durumunuza ve/veya koşullarınıza bağlıdır. Terapistler, ihtiyaçlarınızı en iyi şekilde karşılamak için farklı terapötik yaklaşımlardan unsurları birleştirebilir.
Yaygın psikoterapi türlerinden bazıları şunlardır:
Bilişsel davranışçı terapi (BDT) : Depresyon, anksiyete bozuklukları, alkol ve uyuşturucu kullanım sorunları, evlilik sorunları, yeme bozuklukları ve daha pek çok ruhsal ve davranışsal bozuklukta etkili olduğu kanıtlanmış bir psikoterapi şeklidir. Çok sayıda araştırma BDT’nin işlevsellik ve yaşam kalitesinde önemli bir iyileşmeye yol açtığını göstermektedir. Bu yapılandırılmış, hedefe yönelik bir psikoterapi türüdür.
Diyalektik davranış terapisi (DDT) : Duyguları çok yoğun yaşayan kişilere yönelik bir tür bilişsel davranışçı terapidir. Özellikle borderline kişilik bozukluğu olan kişilere yardımcı olmak üzere tasarlanmıştır. Bu terapinin temel amacı, kim olduğunuzun onaylanması (kabul edilmesi), karşılaştığınız zorluklar ve değişimin faydaları arasında bir denge kurmaktır. Terapistiniz duygu düzenlemeyi geliştirmek için yeni beceriler öğrenmenize yardımcı olacaktır. Hem bireysel hem de grup terapisini içerir.
Kişilerarası terapi: Bu kısa süreli bir terapi şeklidir. Çözülmemiş keder, sosyal veya iş rollerindeki değişiklikler, başkalarıyla olan çatışmalar gibi sorun yaratan temel kişilerarası sorunları anlamanıza yardımcı olur. Duyguları ifade etmenin ve iletişimi geliştirmenin sağlıklı yollarını öğrenmenize yardımcı olur.
Psikodinamik terapi : Psikoanalitik psikoterapi de denir. Psikanaliz teorisine dayalı bir terapi yöntemidir. Bu terapide odak noktası, kişinin bilinçdışındaki düşünceleri, duyguları, dürtüleri ve deneyimleri keşfetmektir. Sigmund Freud tarafından geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Bu kuramda, Freud insan davranışının bilinçdışındaki süreçler tarafından yönlendirildiğini öne sürer.
Ruh sağlığı uzmanlarının bazen psikoterapiyle birlikte kullandığı ek tedaviler şunları içerir:
Hayvan destekli terapi : Huzursuzluğu azaltmak, iletişimi artırmak ve travmayla başa çıkmaya yardımcı olmak için köpekler, atlar veya diğer hayvanlarla çalışmayı içerir.
Yaratıcı sanat terapisi : Bu , psikoterapiye yardımcı olmak ve iletişime artırmak için sanat, dans, müzik ve şiirin kullanılmasını içerir .
Oyun terapisi : Bu terapi özellikle çocukların oyun yoluyla duygularını ve tepkilerini tanımlamalarına ve bunlar hakkında konuşmalarına yardımcı olur.
Oturuma kimin katıldığına bağlı olarak farklı terapi türleri de vardır. Bunlar şunları içerir:
Bireysel terapi : Bu terapi yalnızca sizi ve ruh sağlığı uzmanını içerir.
Grup terapisi : Bu terapi, iki veya daha fazla kişinin aynı anda bir ruh sağlığı uzmanıyla terapiye katılmasıyla gerçekleşir. Grup terapisinde deneyimleri paylaşabilir ve başkalarının benzer deneyimleri hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Evlilik danışmanlığı/çift terapisi : Çift terapisi veya evlilik terapisi, romantik ilişkilerde yaşanan sorunları ele almak ve çözmek amacıyla çiftlere yönelik olarak yapılan terapi türüdür. Eş terapisi ile eşanlamlıdır. Bu terapi, çiftlerin birlikte katıldığı veya ayrı ayrı terapistlerle görüştükleri oturumlar şeklinde de olur. Temel hedef, çiftlerin ilişkilerindeki sorunları anlamalarını sağlamaktır. Ayrıca iletişim becerilerini geliştirmek amaçtır.
Aile terapisi : Bu terapi sizi ve aile üyelerinizi (hepsini veya bazılarını) içerir. Aile üyelerinin iletişimi geliştirmesine ve kardeş kıskançlığından bir aile üyesinin ölümüyle başa çıkma sorunlarına kadar uzanan çatışmaları çözmesine yardımcı olur.
Psikoterapi, yaşamın zorluklarıyla, aşırı stresle mücadele eden, yeni bir yaşam durumuna veya tıbbi duruma uyum sağlamaya çalışan ve/veya zihinsel sağlığı veya davranışsal sorunu olan herkese fayda sağlayabilir. Buna çocuklar, ergenler ve yetişkinler de dahildir.
Kimin psikoterapiye ihtiyacı var?
Psikoterapi seansları kısa süreli sorunlar için birkaç hafta veya ay sürebilir veya daha karmaşık durumlar veya kronik durumlar için birkaç ay veya yıl sürebilir.
Terapi İhtiyacı İşaretleri:
Çoğu gün olumsuz bir ruh hali hissedersiniz.
Bir zamanlar zevk aldığınız şeylere olan ilginizi kaybettiniz.
- Hayattan bunalmış hissediyorsunuz ve bu durum ruh halinizi ve günlük işleyişinizi etkiliyor.
- Duygularınızı kontrol edemediğinizi hissediyorsunuz.
- Endişeli, müdahaleci veya yarışan düşünceleriniz var.
- Yeme ve/veya uyku alışkanlıklarınız değişti.
- Aşırı içki, uyuşturucu kullanımı, kumar veya diğer riskli davranışlar gibi bazı alışkanlıklar sorunlu hale geliyor .
- Araba kazası, sevdiğiniz birinin ölümü ya da fiziksel ya da cinsel saldırı gibi travmalar yaşadınız.
- Kendinize olan saygınız ve özgüveniniz sürekli olarak düşük.
- İster romantik bir partnerle, ister aile üyesiyle, ister iş arkadaşınızla olsun, ilişkilerde kalıcı sorunlar yaşıyorsunuz.
- İş, aile veya okulla ilgili stresle baş etmekte zorlanıyorsunuz.
- Sosyal ilişkilerden ve/veya sosyal aktivitelerden çekiliyorsunuz.
- Psikoterapinin size yardımcı olup olmayacağından emin değilseniz birinci basamak sağlık uzmanınıza başvurun. Rehberlik sağlayabilirler.
- Psikoterapi hangi koşulların veya sorunların yönetilmesine yardımcı olur?
Psikoterapinin yardımcı olabileceği sorunlar şunları içerir (ancak bunlarla sınırlı değildir):
- Günlük yaşamla veya tıbbi durumlarla başa çıkmada zorluklar.
- Stres .
- Öfke .
- Travma (fiziksel veya duygusal).
- Kilo vermede veya sigarayı bırakmada zorluklar .
- Multipl skleroz, kanser , felç, kronik ağrı veya otoimmün hastalık gibi akut veya kronik hastalıklarla baş etmek .
- Sevilen birinin ölümü ve keder.
- Boşanma veya ilişki sorunları.
- İş veya aile sorunları.
- Depresyon , anksiyete , bipolar bozukluk , travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) , yeme bozuklukları , kişilik bozuklukları ve daha fazlası gibi belirli zihinsel sağlık durumları .
- Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) , karşıt olma-karşı gelme bozukluğu (ODD) , davranış bozukluğu ve daha fazlası gibi davranışsal durumlar .
Doğru terapisti bulmak çoğu zaman zaman alıcı bir iştir. Cesaretinizi kırmamaya çalışın. İster birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcınız, ister bir arkadaşınız ya da aile üyeniz olsun, sizi bir terapiste yönlendirmeleri için güvendiğiniz kişilerle konuşun.
Görmek istediğiniz terapistin devlet onaylı ve lisanslı bir ruh sağlığı uzmanı olduğundan ve sizin endişe duyduğunuz alanı (örneğin, keder, depresyon, aile terapisi vb.) tedavi ettiğinden emin olun.
Çoğu terapistin web sitesi tedavi ettikleri koşulları listeler. Sorularınız varsa seçmeden önce terapistin ofisini arayın veya e-posta gönderin.
Psikoterapi nasıl çalışır?
Psikoterapi, teorik bilgi ve beceri gerektiren, kanıta dayalı bir tedavidir. Tarafsız ve yaşadığınız sorunlarda size yardımcı olmak için özel olarak eğitilmiş bir akıl ve ruh sağlığı uzmanı tarafından uygulanır. Destekleyici, yargılayıcı olmayan bir üslup ve güvenli bir ortam ihtiyacı vardır.
Seanslar sırasında siz ve ruh sağlığı uzmanınız, hayatınızı en iyi şekilde yaşamanızı engelleyen düşünce ve davranışları belirlemek ve değiştirmek için birlikte çalışacaksınız. Seanslar arasındaki sıklık, tedavi gördüğünüz rahatsızlığa, yaşam tarzınıza ve terapistinizin uygulamalarına bağlı olarak değişecektir.
Konuşma psikoterapinin ana parçası olduğundan, terapiye aktif olarak katılmanız gerekir. Terapistiniz ile aranızdaki güven ve ilişki, birlikte etkili bir şekilde çalışmak ve terapiden faydalanmak için çok önemlidir.
Ruh sağlığı uzmanları gizliliğe ve mahremiyetinizin korunmasına öncelik verir. Aslında bu onların mesleki etik kurallarının bir parçası. Hasta gizliliğini ihlal eden ruh sağlığı profesyonelleri gelecekte terapi uygulama becerilerini kaybetme riskiyle karşı karşıyadır.
Ancak kendinize veya başkalarına zarar vermeyi planladığınızı açıklarsanız, ruh sağlığı uzmanınız sizin korunmanız ve/veya başkalarının güvenliği için bunu yetkililere bildirmekle yükümlüdür. Ayrıca çocuklara, yaşlılara veya engelli kişilere yönelik istismarı , sömürüyü veya ihmali de bildirmeleri gerekir .
Ruh sağlığı uzmanınıza, görüşmelerinizin tamamını veya bir kısmını birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcınız, aile üyeleriniz, öğretmenleriniz veya isterseniz başka herhangi biriyle paylaşması için her zaman yazılı izin verebilirsiniz.
Riskler / Faydalar
Psikoterapinin faydaları nelerdir?
- Araştırmalara göre, psikoterapiye katılan kişilerin yaklaşık %75’i bundan fayda görür ve günden güne işlevsellikleri artar.
- Araştırmalar ayrıca psikoterapinin duygu ve davranışları iyileştirdiğini hem beyinde hem de bedende daha sağlıklı olma yönünde dğişikler yaptığını gösteriyor.
- Diğer faydalar şunları içerebilir:
- Hastalanma gün sayısında azalma
- Daha az engellilik.
- Tıbbi karar alma sürecine aktif katılım
- Daha az tıbbi sorun.
- İş ve yaşam tatmininde artış.
Ancak konuşma terapisi herkes için değildir. Aşağıdaki durumlarda terapinin işe yarama olasılığı daha yüksektir:
- Terapistinize karşı açık ve dürüst olmak
- Olumlu değişiklikler yapmaya kararlı olmak
- Üzerinde anlaşılan tedavi planını takip etmek
- Kendini tamamen terapiye adamak ve varsa ev ödevlerini yapmak
Psikoterapiye ne kadar süre ihtiyaç duyacağınız, terapiye katılmanızın özel nedeni, hedeflerinizin neler olduğu ve yaşadığınız sorunlar üzerinde aktif olarak çalışmaya çalışıp çalışmadığınız gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.
Psikoterapi, acil sorunlarla ilgilenen kısa vadeli (birkaç seans) veya psikiyatrik bozukluklar ve/veya karmaşık sorunlarla ilgilenen uzun vadeli (aylar veya yıllar) olabilir. Siz ve terapistiniz birlikte tedavinin hedeflerini ve ne sıklıkta ve ne kadar süreyle buluşacağınıza ilişkin düzenlemeleri belirleyeceksiniz.
Bir çalışmada, psikoterapiye katılan kişilerin yarısı sekiz seanstan sonra, %75’i ise altı ay sonra iyileşme gösterdi.
Terapistinizin yardımıyla sizi getiren sorunu çözdüğünüzde ve gelecekte karşınıza çıkacak zorluklarla daha iyi başa çıkabilmek için yeni beceriler öğrendiğinizde terapiyi “bitirmeyi” düşünebilirsiniz.
Pek çok insan, ister aynı konu için ister birkaç farklı konu için olsun, yaşamları boyunca birçok kez psikoterapiye ihtiyaç duyar.
Yazar
- Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı olmuştur. ABD’de Florida Postgraduate Sex Therapy Training Institute’de “Clinical Sexologist and Sex Therapist” olmayı hak kazanmıştır. Florida International University’de düzenlenen Sexuality Educators Certificate (Cinsellik Eğitimciliği Sertifika Programı) eğitimini de başarıyla tamamlamıştır. Society for Sex Therapy and Research (SSTAR) üyesidir.
Son yazıları
adminMayıs 25, 2025Terapi Sanatı Özel
adminMayıs 24, 2025Yazılar
adminMayıs 24, 2025İletişim- TedaviEkim 19, 2023Prof. Dr. Sultan Doğan
