DEHB için birçok farklı terapi türü vardır, ancak yöntemlerin bazıları çocuklar ve yetişkinler arasında farklılık gösterebilir. DEHB’yi tedavi etmek için kullanılan terapi türleri, diyalektik davranış terapisinden farkındalık temelli bilişsel terapiye kadar uzanır.
DEHB’li Yetişkinler için Terapi
DEHB’li yetişkinlerin tedavisi, DEHB’li çocukların tedavisinden biraz farklı görünecektir. DEHB için çocuk terapisi öğretmenleri, ebeveynleri veya her ikisini birden kapsayabilir.
DEHB için Bilişsel-Davranışçı Terapi
Bilişsel-davranışçı terapi genellikle DEHB psikoterapisi için altın standarttır. “Düzenli” BDT DEHB için yararlı olabilirken, DEHB için belirli BDT türleri de vardır.
Bunun yardımcı olabileceği şeylerden bazıları, erteleme, zaman yönetimi mücadeleleri ve kötü planlama gibi günlük yaşam mücadelelerinin iyileştirilmesini içerir. BDT, insanların yeni başa çıkma stratejileri bulmasına ve aynı zamanda stratejilerin uygulanmasına engel olan duygu ve davranışları keşfetmesine yardımcıdır.
- Bilişsel değişiklik (olaylar hakkında nasıl düşündüğünüzü değiştirmek)
- Davranış değişikliği ve baş etme becerileri (işleri farklı yapmak)
- Kabullenme, farkındalık veya ısrarcılık
- Uygulama Stratejileri
DEHB için BDT, üç temel modül ve iki isteğe bağlı modülden ibarettir.
- Psikoeğitim ve organizasyon/planlama
- Dikkat çelinmesi ile baş etme
- Düşünmeyi uyumlandırma (adaptasyon)
İsteğe bağlı:
- Ertelemeyi ele almak
- Bir partnerin veya eşin katılımı
Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi
Araştırmalar, meditasyon ve farkındalığın zihnin işleyişini olumlu etkilediğini göstermektedir. Bu nedenle bu tür terapinin faydalı olması olasıdır. Bazı faydalar şunları içerir:
- Beyindeki dikkati düzenleyen nöron ağının işleyişini düzenler. Böylece zihin dağınıklığı, hayallere dalma ve dikkat dağınıklığı azalır.
- Kendi duygusal durumları gözlemlemeyi öğrenmek mümkündür.
- Duygu düzenlemeye yardım eder.
- Yürütücü işlevleri geliştirir.
Diyalektik Davranışçı Terapi
Diyalektik davranışçı terapi, DEHB olan kişilerde kullanılan başka bir terapi şeklidir. Bu terapi türünün odaklandığı başa çıkma becerileri şunlardır:
- Farkındalık,
- Duygu düzenleme,
- Kişilerarası İlişkiler,
- Sıkıntıya, strese tolerans,
- Dürtüsellik/hiperaktivite ve dikkat.
Destekleyici Psikoterapi
Destekleyici terapi , danışanların halihazırda sahip oldukları baş etme becerilerini optimize etmelerine yardımcı olur. Böylece bu stratejilerle sıkıntıyı azaltmak, zaman yönetimi ve organizasyon becerilerini artırmak mümkündür.
Bu tür terapi, , büyük ölçüde hasta ve semptom odaklı ve ölçülebilirdir. Kaygıyı kontrol etmeyi veya ödevleri yerine getirmeyi sağlar.
Kişilerarası Terapi
Kişilerarası terapi tipik olarak, DEHB semptomlarından kaynaklanan yanlış anlamaları ele alır. Böylece danışanın diğer kişilerle yaşadığı sorunları çözer. Bu sorunlara yol açan belirtiler daha çok unutkanlık veya ertelemedir.
Bu tür terapinin önemli bir özelliği, terapistin önce danışanın kendi içsel deneyimini fark etmesini sağlamasıdır. Sonrasında davranışlarının başkalarını nasıl etkilediğini görmesini yardımcı olur.
Bu tür terapi aynı zamanda kişinin DEHB semptomlarıyla baş etme becerisiyle ilgili başarısızlık duygusu veya düşük özgüven gibi kişisel sorunları da ele alır.
Grup terapisi
Grup terapisi DEHB’li kişilerin benzer türde zorluklarla uğraşan diğer insanlardan ve onların bunlarla nasıl başa çıktıklarını veya bunların üstesinden geldiklerini öğrenmeleri için yararlı bir yol olur.
Grup üyelerine planlamayı, aktivitelere nasıl başlayacaklarını ve aktiviteleri nasıl sonlandıracaklarını öğretir. Sonuçta, yaşam tarzı değişikliklerini ve sorun yaşadıkları yerlerde nasıl sorun gidereceklerini öğretir.
Tekniklerin yüz yüze oturumlarda uygulanmasının yanı sıra grup ev ödevlerinin bir kombinasyonunu kullanır. Grup üyelerinin stresi azaltmasına ve dikkat düzenlemesini geliştirmesine yardımcı olmak için farkındalık meditasyonu da uygulanır.
Anlatı Terapisi
Anlatı terapisinin DEHB’li kişilerde yaşayabilecekleri kendini damgalamayı azaltması mümkündür. DEHB’li pek çok kişi kendilerine tembel ve başarısız olduklarını söyler. Bu kendini damgalamadır. Sonrasında onları denemenin amacının ne olduğunu merak etmeye yönlendirir ve böylece kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet haline gelir.
Anlatı terapisi DEHB’li kişilerin sorunlarını dışsallaştırmalarına yardımcı olur. Böylece “sorun benim” yerine dikkat eksikliği sorun haline gelir. Bu tür terapi aynı zamanda insanların, olayların kendilerine anlattıklarından farklı olduğu “parıltılı anları” tanımlamalarına da yardımcı olur. Bu sayede kişiler, yetersizliklerinden ziyade güçlü yanlarını görürler.
Uğraş Terapisi
kişisel bakım, iş veya eğlence gibi günlük yaşam aktivitelerine katılmak için ihtiyaçları olan kişilere yardımcı olur. Bu, daha iyi katılım sağlayabilmeleri için beceri geliştirmeyi ve/veya kişinin işyerini veya ortamını yapılandırmasını içerir.
- Organizasyon: Planlama yapma, rutinler oluşturma ve temel sorumluluklar için zaman belirlemeye yardımcı olur.
- Sosyal etkileşim ve farkındalık : Rol oynama denenir ve/veya aile üyelerinin eğitimi yapılır. Bu sayede hem kişinin kendisinin hem de ailesinin DEHB belirtileriyle ilgili farkındalığı artar. Sonuçta daha ideal ve kontrollü sosyal etkileşim alanları oluşturmak mümkün olur.
- Stres yönetimi teknikleri : Kişinin anlık tepkiler vermesi yerine planlama yapabilmesi amaçtır. İlaveten gevşeme teknikleri kullanmayı içerir.
- Duyusal uyaranların izlenmesi ve düzenlenmesi : Kişi kendisinde aşırı reaksiyon uyandıran uyaranları tanır. Sonra da bu uyaranların DEHB semptomları üzerindeki etkilerinin en aza indirilmesi için çaba gösterilmesine yardımcı olur.
Yetişkinlerde DEHB için Ek Öneriler
Tek başına tedavi olmasa da, tedaviye ek olarak DEHB semptomlarının yönetilmesine yardımcı olacak tamamlayıcı yollar vardır. Bunlar şunları içerir:
- Egzersiz
- Yüksek kaliteli uyku
- Sağlıklı beslenme alışkanlıkları
- Yoga gibi rahatlama egzersizleri
- Arkadaşlar ve ailenin sosyal destek almak.
- DEHB’li diğer yetişkinlerle sosyal ağlar aracıyla oluşan bir destek grubuna katılmak
Yazar
- Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı olmuştur. ABD’de Florida Postgraduate Sex Therapy Training Institute’de “Clinical Sexologist and Sex Therapist” olmayı hak kazanmıştır. Florida International University’de düzenlenen Sexuality Educators Certificate (Cinsellik Eğitimciliği Sertifika Programı) eğitimini de başarıyla tamamlamıştır. Society for Sex Therapy and Research (SSTAR) üyesidir.
Son yazıları
adminMayıs 25, 2025Terapi Sanatı Özel
adminMayıs 24, 2025Yazılar
adminMayıs 24, 2025İletişim- TedaviEkim 19, 2023Prof. Dr. Sultan Doğan
